а) Һургалгын материал үгэлгын хэмжээгээр:
хөөрэлдөөнэй, харуулгын, практическа.
б) Шэнэ материал үзэлгэдэ һурагшадай
бэеэ даалгын хэмжээгээр һуурижаһан: репродуктивна, бэдэрэлгын.
в) Хүүгэдэй ухаан бодол гүйлгүүлгын
хэмжээгээр: индуктивна (үзэһэн материалнуудаа хэшээлдээ нэгэдхэнэ)
3) Хэшээлэй
түхэл: шэнэ материал үзэлгэ…………
4) Ойлголгын
ажал ябуулга эмхидхэл: фронтальна, групповой,
паарна.
5) Хэрэглэхэ
хэрэгсэлнүүд: ном, самбар, схемэ, таблица.
6) Хэшээлэй
түсэб:
I.
Эмхидхэлэй үе.
II.
Дабталга.
Хэлэлгын хубинуудые дабталга
(таблица)
III. Шэнэ темэ үзэлгэ:
1)
Шэнэ темэ
тайлбарилга:
— таблица,удха шанар;
— мэдүүлэл зохёохо;
— мэдүүлэл соохи үүргэ;
— илгарал.
2) Схемэ дээрэ хүдэлмэри:
— юрын, бүридэлтэ.
3) Номоор хүдэлмэри (нюур 30);
4) Бэхижүүлгэ:
— упр. 368 -дахи, -дохи, -дэхи
залгалтануудые бэшэхэ дүрим;
5) Тоонуудай тайлбари (зүб
бэшэлгэ);
6) «Нангин тоонууд»;
7) Оньһон үгэнүүд.
IV. Хэшээлэй дүн
V. Багшын шалгалта.
VI. Гэрэй даабари.
1 бүлэг: упр. 367, н.131;
2 бүлэг: тоогой нэрэтэй оньһон үгэнүүдые
олоод бэшэхэ.
Хэшээлэй ябаса
I. Эмхидхэлэй үе
Энэ хэшээлдэмнай айлшад ерэнхэй. Хэшээлэй
эпиграф болгон Г. Чимитовэй шүлэгһөө мүрнүүдыень абаабди.
ХХХХҮндэһэн буряад зоноймнай
Үнинһөө хойшо хэлэдэг
Аман үгын баялиг соо
Тодо һонор удхатай
Тоонууд аржын байдаг лэ.ХХХХ
II. Дабталга
Хэлэлгын хубинууд гэһэн бүлэгөө дабтаад,
саашань үргэлжэлүүлхэбди. Ямар хэлэлгын хубинуудые үзөөбибди?
Хэлэлгын хубинууд
Юумэнэй нэрэ – юумэ - хэн? юун?
Тэмдэгэй нэрэ – юумэнэй шанар - ямар?
Глагол – юумэнэй үйлэ - юу хэнэб?
Тоогой нэрэ – юумэнэй тоо - хэды?
Юумэнэй нэрэ юу тэмдэглэнэб? Ямар
асуудалда харюусанаб? (Юумэнэй нэрэ юумэ
тэмдэглэнэ; хэн? юун? гэһэн асуудалда харюусана)
Тэмдэгэй нэрэ…?
Глагол…?
III. Шэнэ темэ үзэлгэ:
1.
Даабари: Үгтэһэн
үгэнүүдые дүрбэн бүлэг болгожо хубаан бэшэгты. Тиихэдээ дүрбэдэхи бүлэгтөө
танигдаагүй хэлэлгын хубияа бэшэхэт.
Таабари,
хөөрэхэ, онтохон, табадахи, үльгэр, түргэн, ном, арбан, уншаа, бодобо,
дүрбэдэхи, бэрхэ, хурса, найман, баян.
Юумэнэй нэрэнүүдые нэрлэн уншагты. Баримталагты. (Таабари, онтохон, үльгэр, ном.)
Тэмдэгэй нэрэ…. (Түргэн, бэрхэ,
хурса, баян)
Глагол … . (Таана, хөөрэхэ, уншаа,
бодобо)
Ходол гурбан хэлэлгын хубинуудые бэшэдэг байгаабди. Дүрбэдэхи хэлэлгын хуби
тоогой нэрэ болобо.
– Эдэ үгэдүүд юу тэмдэглэнэб?
– Ямар асуудалда харюусанаб?
– Тоо тэмдэглэбэл, ямар хэлэлгын хуби гэжэ һананабта? Дүрим.
Тон зүб, Хэшээлэй темэ: «Тоогой нэрэ »
Ямар хэшээлэй зорилгонууд гээшэб?
Мэдэхэ: тоогой нэрын
удха шанар, илгарал, зүб бэшэлгэ, мэдүүлэл соохи үүргэ.
Шадаха: тоогой нэрэ
оложо, илгажа, зүб бэшэхэ, хэрэглэхэ.
2-дохи даабари:
комментированна
хүдэлмэри
Үгэнүүдые хэрэглэн, мэдүүлэлнүүдые зохёогты.
Сэсэг арбан ном уншаа.
(Асуудал юумэнэй нэрэһээ табигдана: ном- юумэнэй нэрэ- арбан- юумэнэй тоо харуулна; мэдүүлэл
соо ушарлагша болоно.)
Бата дүрбэдэхи таабари тааба.
(Мэдүүлэл ехэ үзэгөөр эхилнэ. э – э; а – а; һубарил у – а; тааралдал б л м р хашалганай хойно тодо бэшэ аялган бэшэгдэдэггүй Хэн? Сэсэг –
нэрлүүлэгшэ. Тоо. Хэдыдэхи?)
Энэ мэдүүлэл соо тоогой
нэрэ юу тэмдэглэнэб?
Юумэнэй дугаарлал
тэмдэглэдэг.
Дугаарлал порядок
Тоо гү? Асуудал?
Мэдүүлэл соо ушарлагша.
Таблица ород хэлээр
Имя числительное.
Количественные Порядковые
Количество предметов Порядок
предметов
Сколько? Который?
Простые
Составные Сложные
Тоогой нэрэ.
Тоолоһон Дугаарлаһан
Юумэнэй тоо Юумэнэй
дугаарлал
Хэды? Хэдыдэхи?
Юрын (1 үгэ) Бүридэлтэ
(2-3 үгэнүүд)
Гурбан Арбан
гурбан
3. Номоор хүдэлмэри: Номоор дүрим шалгаха. Н.130
4.
Бэхижүүлгэ
Упр.368 н.131
Эдэ тоогой нэрэнүүдые
тоолоһон ба дугаарлаһан гэжэ илгаад, юрын тоогой нэрэ дээрэ ю бэшэхэ; бүридэлтэ –б бэшэхэ.
Комментированна хүдэлмэри
Тоолоһон Дугаарлаһан
Дүшэн гурба зуудахи
Табин зургаа зургаадахи
Далан гурба гушадахи
Наян долоон ерэдэхи
Жаран зургаан дүшэн
долоодохи
Гурбан дүшэн
гурбадахи
Хорин табан хоридохи
Ямар ушарта –дахи, -дохи,
-дэхи гэһэн залгалтанууд бэшэгдэнэб?
…о… -дохи; …э… -дэхи; …а…
-дахи
(Үгын һуури соо э аялганай байхада –дэхи гэһэн залгалта
абадаг.)
Юу мэдэхэ, шадаха болобобибди? Үшөө нэгэ дүримтэй танилсабабди.
Илгажа, бэшэжэ һурабабди.
Гурбан+дахи=гурбадахи, табан+дахи=табадахи, зургаан+дахи=зургаадахи
Тобшолол:
Тоолоһон тоогой нэрэһээ дугаарлаһан тоогой нэрэ бии болгоходоо, һүүлшын
тогтууригүй -н хашалган унадаг.
5.Тоонуудай нэрын тайлбари
Тоонуудай нэрэ бүхэниие арад зон тайлбарилан, ямар нэгэ удха шанартай байдаг гэжэ тоолодог юм.
Гурбан – гурав это слово
означало сплетение, гүрэбэ (үһэ гүрэхэ),
ташуур гүрэхэ.
Дүрбэн – түрэбэ –
родилось.
Табан – родившееся
существо, действие или бодол
түрэбэ, өөрынгөө хуби заяа табисууртай, таба –
табиха, «табисуур» - «судьба».
Зургаан (зургаа, яргоо,
жоргоо, жаргоо) урданай үндэһэн «ярг»
жарг «жаргал» гэжэ үгэ бии болоно – «счастье».
Судьба «5» должна
привести к счастью «6».
6.Нангин тоонууд
Буряад зон тоонуудые аман
хэлэ соогоо яажа хэрэглэнэб? Тоо бүхэн
нэгэ удхатай байдаг. Хэды тоо нэгэ шүлэг соо орооб, анхарагты.
3, 7, 9, 33.
Даабари
Тоолоһон юрын тоогой нэрэ – тоолоһон бүридэмэл – дугаарлаһан бүридэмэл болгохо (гурбан алхам
хэхэ).
Гурбан (т. Ю.) – хорин гурба (т. Б.) – хорин гурбадахи (д. Б.)
Т. ю. – т. Б. – д. Б.
Долоон юһэн гушан гурба
(анхаралаа табигты)
Нэгэдэхи алхам хэгдэнхэй. Шалгаха.
7.Оньһон үгэнүүд . Не
имей сто рублей, а имей сто друзей.
V. Шалгалта. Тест
VI. Хэшээлэй дүн
Мэдэхэ: тоогой нэрын
удха шанар, илгарал, зүб бэшэлгэ, мэдүүлэл соохи үүргэ.
Шадаха: тоогой нэрэ
оложо, илгажа, зүб бэшэхэ, хэрэглэхэ.
VII.
Гэрэй даабари
1 бүлэг: 367 упр. н. 131