(ахалагша бүлэг)

 

    Зорилго: Үхибүүдэй байгаали тухай мэдэсые бэхижүүлхэ, агаар тухай мэдэсэ үгөөд, тэрэнэй аша туһа тухай хөөрэлдэхэ, байгаалида гамтайгаар хандалга хүмүүжүүлхэ.

    Хэшээлэй урда хэгдэһэн ажал: Хөөрэлдөөн, альбом ба планшедуудые харалга, байгаали, агаар, уһан тухай таабари, шүлэгүүдые, оньһон үгэнүүдые сээжэлдүүлхэ.

    Хэрэгсэл: Зурагууд, бүмбэгэнүүд, резинэ нааданхай, шубуун дэн, гармошко, кларнет, саарһан хэбүүд, мел, табюур, шиирэ, стакан.

 

    Үхибүүд, мүнөө хэшээлдэ бидэ байгаали болон агаар тухай хөөрэлдэхэбди.

    — Байгаали гэжэ юун бэ?

    — Ү. Х. – Бидэниие тойроод байһан ой модон, уһа горхон, хада уула, газар, тэнгэри, наран г. м. Хүнэй гараар хэгдээгүй юумэн хуу байгаалиин болоно. Бидэшье баһа байгаалиин нэгэ жаахан хубинь болонобди.

    — Үхибүүд, бидэ байгаалияа гамнаха ёһотой гүбди?

    — Ёһотой

    — Юундэ?

    — Байгаали маанадта туһа хүргэнэ.

    — Ямар туһа хүргэнэб?

    — Модод агаарыемнай сэбэр болгоно, уһа уунабди…

    — Зүб, бэрхэнүүд.

    — Мүнөө агаар гэжэ юун гээшэб, хаана дайралдадаг бэ, агааргүй байжа болохо гү, али үгы гү гэжэ мэдэхэ болохот.

    — Агаар гэжэ юун гээшэб?

    — Агаараар амилдаг.

    — Зүб.

    — Агаар хаража болохо гү?

    — Үгы.

    — Би мүнөө таанадта хайшан гээд агаар мэдэржэ болохоб гэжэ харуулжа, хэлэжэ үгэхэб.

    — Энэ юун бэ?

    — Саарһан (дэбтэрээр һэбеэд агаар хүдэлгэхэ).

    — Үхибүүд, саарһан яана бэ, юундэ хүдэлнэб?

    (Дэбтэрээр агаар хүдэлгэхэдэмнай саарһан үлеэгдээд хүдэлнэ).

    — Таанад, агаар хүдэлгөөд үзэгты даа.

    (Үхибүүдтэ саарһануудые үгэхэ, дэбтэрээр агаар хүдэлгэхэ).

    — Саарһа дайрангүй байхадамнай хүдэлжэ байна, юундэ тиигэнэ гээшэб? Юун тэрэниие түлхинэб?

    — Агаар.

    Агаар нюдэндэ харагдадаггүй, тэрэниие гансал мэдэржэ болохо.

    — Агаар хаана бии гээшэб, группэ соомнай агаар бии гү?

    — Бии.

    — Юундэ тиигэжэ һананабта?

    — Агаарай үгы һаа, амилжа шадахагүй байгаабди.

    — Зүб, үхибүүд агаар бидэниие тойроод байна (газаа, группэ соо, гэртэ…).

    — Үхибүүд, бултадаа бодогты даа, гараа гэнтэ түргэн үргэе, тонгойе.

    — Юу мэдэрбэбта?

    — Агаар, һалхин үлеэнэ, агаар хүдэлнэ.

    — Зүб, бэрхэнүүд.

    — Үшөө агаар шэхээрээ дуулажа болохо.

    — Энэ юун бэ?

    — Нааданхай.

    — Юугээр хэһэн нааданхай бэ?

    — Резинээр.

    — Би нааданхай бажуугаад үзэхэмни, яагшааб, анхаралтайгаар шагнаад, хараад байгты даа.

    — Яана бэ?

    — Абяа гарана.

    — Юундэ абяа гаранаб?

    — Танай бажуухада нааданхай сооһоо агаар гарахадаа абяа гарана.

    — Зүб.

    — Хаагуур агаар гарана бэ?

    — Энэ нүхөөр гарана. (Үхибүүдтэ бажуулгаад үзүүлхэ).

    — Энэ юун бэ? (Бүмбэгэ).

    — Бүмбэгэ ямар бэ?

    — Монсогор, хатуу.

    — Харагты даа, бумбэгөөр шала сохиходомной дэбхэрнэ.

    — Юундэ дэбхэрнэб?

    — Досоонь агаар бии.

    — Зүб, бэрхэнүүд. (Үхибүүдтэ хахархай бүмбэгэ харуулха, дэбхэрүүлээд үзэхэ).

    — Юундэ энэ бүмбэгэ дэбхэрнэгүйб? (Үхибүүдтэ барюулаад үзүүлхэ).

    — Досоонь агаар үгы.

    — Яагаад мэдээбта?

    — Бүмбэгэ хахархай, хахархайгаарнь агаар гараа.

    — Зүб.

    — Үхибүүд наша харагты даа, энэ юун бэ?

    — Шар.

    — Үхибүүдтэ шар үгэхэ.

    — Шар ямар бэ?

    — Һальмагар.

    — Шар үлеэгээд үзэгты даа.

    — Шар ямар болооб?

    — Досоонь агаар үлегээд оруулаабди.

    — Шала дээрэ хаяад туршагты даа, дээшэнь шэдэгты.

    — Яана бэ?

    — Дэбхэрнэ, ниидэнэ.

    — Агаарынь гаргаа һаамнай шар ямар болохоб, яажа шадахаяа болихоб?

    — Дээшээ ниидэжэ, дэбхэржэ шадахаяа болихо (шаарайнгаа агаар гаргагты даа). Ямар болобоб?

    — Һальмагар, дэбхэрхээ болёо.

    — Зүб, бэрхэнүүд!

    — Энэ юун бэ?

    — Хүгжэмэй инструментнүүд: гармошка, кларнет.

    — Үлеэгээд үзэхэ.

    — Яана бэ?

    — Абяа гарана (Үхибүүдтэ үлеэлгээд үзүүлхэ, гармошкоор наадуулха).

    — Юундэ абяа гарана бэ? (хэлэжэ үгэхэ).

    — Досоонь агаар үлеэгээд оруулхадамнай, абяа гарана. Гармошка татахадамнай агаар ороно, һөөргэнь хабшахадамнай агаар абяатайгаар гарана. Эдэ кнопконуудыень дарахадамнай, элдэб гоё аялган боложо гарана.

    «Оркестр» — үхибүүд наадана.

    — Үхибүүд энэ юун гээшэб?

    — Шубуун дэн (свечкэ).

    — Мүнөө үхибүүд анхаралтайгаар наашаа хараад байгты даа.

    — Би шубуун дэн носоохомни, нособо гү?

    — Нособо.

    — Юундэ?

    — Группэ соомнай агаар бии.

    — Анхаралтайгаар хараад байгты даа, би энэ носоожо байһан шубуун дэн стаканаар хаажархихамни.

    — Шубуун дэн яагаа бэ?

    — Унтараа.

    — Юундэ унтарааб?

    — Стакан доро агаар үгы (үхибүүдтэ туршалга хүүлэхэ).

    — Бэрхэнүүд.

    — Мүнөө амаа хаагаад, гараараа хамараа шангаар баряад байгты даа, зай табигты даа.

    — Муу гү, үни иигээд байжа болохоор гү?

    — Үгы.

    — Агаар дутана.

    — Маанадта амилхын тулада юун хэрэгтэйб?

    — Сэбэр агаар хэрэгтэй.

    — Зүб, үхибүүд, тиимэһээ бидэ байгаалияа гамнаха ёһотойбди, агаараа сэбэр байлгаха ёһотойбди.

    — Мүнөө үхибүүд столдоо ерээд һуугты даа, бидэ мүнөө саарһаар сэсэг хэхэбди. Сэсэг эбхэжэ хээд, тэрээн соогоо агаар үлеэжэ оруулхабди.

    Үхибүүд ажаллана.

    — Хайшан гэхэдэмнай энэ тэбхэгэр саарһан сэсэгнай гоёхон, пүмпэгэрхэн болоно гээшэб?

    — Бидэ досоонь агаар үлеэгээд оруулаабди.

    — Зүб, бэрхэнүүдтэ даа.

    — Эдэ сэсэгүүдээ эжынэртээ бэлэглэхэбди.

    — Үхибүүд, мүнөө хэшээлдээ юу хэбэбди, юу мэдэхэ болообибди, юун тухай хөөрэлдөөбибди?

    — Байгаали, агаар тухай хөөрэлдөөбибди.

    — Агаар тухай юу мэдэхэ болообта?

    — Агаар хаража болохо гү?

    — Үгы, гансал мэдэржэ болохо.

    — Хайшан гээд?

    — Үхибүүдэй харюу.

    — Байгаалияа, агаараа гамнажа, аршалха хэрэгтэй гү? Юундэ?

    — Үхибүүдэй харюу.

    — Энэ хэшээлдэ үхибүүд хуу бэрхээр хүдэлбэт, бэрхэнүүдта даа.

    Иигээд хэшээлнай дүүрэбэ.