Бадмаева Баирма
Жигмитдоржиевна,
Улаан-Үдэ хотын 33-дахи гимнази
Цикл уроков по теме:
«ҮЛЗЫ БУРЯАД ОРОМНАЙ»
7 класс
ТЕМЭ: ҮЛЗЫ БУРЯАД ОРОМНАЙ.
ДАБТАҺАН ПРИЧАСТИ
2-дохи хэшээл
Зорилгонууд
Практическа:
Буряад орон тухай шэнэ үгэнүүдые хэлэлгэ соогоо зүбөөр хэрэглэжэ
һургалга. Дабтаһан причастиин залгалтануудые ойлгуулга.
Һургалгын:
Буряад ороной һүлдэ тэмдэгүүдые тодорхойлхо, нютагайнгаа байгаалиин
онсо шэнжэ тухай хөөрэлдэхэ.
Хүмүүжүүлгын: Эхэ
нютагтаа дуратай байха, хүндэлхэ зан түрүүлхэ, урдаа табиһан зорилгоёо
заатагүй бэелүүлхэ шанар хүмүүжүүлхэ.
Хүгжөөлгын:
юрэнхы болбосорол дээшэлүүлхэ, логическа бодол хүгжөөхэ.
Хэшээлэй ябаса
I. Эмхидхэлэй үе
— Сайн
байна, үхибүүд! Амар мэндэ, һурагшад! Мүнөөдэрэй
хэшээлдэ «Үлзы Буряад оромнай» гэһэн темэеэ саашань үргэлжэлүүлнэбди.
Шэнэ үгэнүүдээ зүбөөр хэрэглэжэ һурахабди, дабтаһан причастиин
залгалтануудтай танилсахабди.
Хэлэлгын эрхэтэдые
һорилго
–Үенүүдые
болон үгэнүүдые минии хойноһоо зүбөөр дабтагты.
Өө, бөө, зүбөөр
Гүү, дүү, бүү
Яа, яарадаг, шамаяа,
буряад.
Энгэр сээжэдээ
энхэрэн бөөмэйлдэг,
Элдин таладаа
наадхуулжа сэнгүүлдэг,
Эмниг хүлэгтэм
мордуулжа табидаг
Эхэ нютагни, шамаяа
магтанаб.
II. Гэрэй даабари
шалгалга
Шэнэ үгэнүүдые зүбөөр
оршуулга.
Тэмдэгэй нэрэнүүдэй бии
бололго, хэр зэргэ ойлгоһониие шалгалга.
3 бүлэг хэжэ эхилһэн ажал
тухайгаа тоосоно(отчет о ходе проектной работы).
Багша шагнаад, алдуу эндүүень
заһаха, асуудалнуудтань харюусаха,
зүбшэн хэлсэхэ, һурагшадай ажал зүб тээшэнь шэглүүлхэ, даабаринуудые
үгэхэ.
III. Дабтаһан
причастинуудай залгалтануудые ойлгуулга.
Многократное причастие
образуется при помощи аффикса -даг,(-дог,-дэг),
который прибавляется к основе глагола. Выбор -даг,
-дог,-дэг определяется сингармонизмом. Например:
Үбгэн абамни Захааминда байдаг.
– Мой дедушка живет в Закамне.
Многократное причастие
выражает действие, которое повторяется
регулярно или носит постоянный характер. Оно соответствует настоящему
времени глагола в русском языке. Например: Айлшадые сагаан хадагаар,
һүнэй дээжээр угтадаг. – Гостей встречают
белым хадаком и молоком. Манай һурагшад зундаа Байгал дээрэ амардаг.
– Летом наши ученики отдыхают на Байкале.
IҮ. Бэхижүүлгын
упражненинүүд
Асуудалнуудта зүб харюусагты:
— Манай Буряад орон хаана
оршодог бэ?
— Буряад ороноо хэн магтадаг
бэ?
— Юугээр суурхадаг бэ?
— Манай нютагта юугээр
айлшадые угтадаг бэ?
Ошодог, байдаг,
ерэдэг, харадаг гэһэн үгэнүүд дээрэ хүдэлмэри.
Эдэ үгэнүүдые оршуулха,
залгалтануудыень олохо, мэдүүлэл соо хэрэглэхэ. Оршодог,
магтадаг, суурхадаг, угтадаг – шэнэ үгэнүүд дээрэ ажал хэлгэ.
Ү. Дүн гаргалга
Мүнөөдэр бидэ Буряад орон
тухай шэнэ үгэнүүдые хэлэлгэ соогоо
зүбөөр хэрэглэжэ һураабди, дабтаһан причастиин залгалтануудые мэдэдэг
болообди. Проектнэ ажалдамнай үзэһэн материалнай тон хэрэгтэй байха
гэжэ найданаб.
ҮI. Гэрэй даабари
Проектнэ ажалай дүн ямар түхэлтэй байхаб
гэжэ зүбшэн хэлсэхэ, тон тааруу, зохид түхэл шэлэжэ абаха.
гаршаг