Бадмаева Баирма Жигмитдоржиевна,
Улаан-Үдэ хотын 33-дахи гимнази
 
Цикл уроков по теме:
«ҮЛЗЫ БУРЯАД ОРОМНАЙ»
7 класс
 
ТЕМЭ: ҮЛЗЫ БУРЯАД ОРОМНАЙ.
ОНЬҺОН ҮГЭНҮҮДЭЙ УДХА
3-дахи хэшээл
 
    Зорилгонууд
    Практическа: Буряад орон тухай мэдүүлэлнүүдые зүбөөр зохёожо һургалга. Оньһон үгэнүүдые зүбөөр үгүүлжэ, уран гоёор уншуулжа, хэлүүлжэ һургалга.
    Һургалгын: Буряад нютагайнгаа онсо шэнжыень ойлгуулжа үгэхэ, буряад оньһон үгэнүүдтэ адли удхатай ород оньһон үгэнүүдые тааруулан харалга.
    Хүмүүжүүлгын: Хүн бүхэнэй түрэһэн дайдаяа магтажа, суурхуулжа, омогорхожо ябаха абари зан түрүүлхэ, эбтэй эетэй, бэе бэедээ туһалха, суг ажаллажа байһан нүхэдөө дэмжэхын ажал ябуулга.
    Хүгжөөлгын: Юрэнхы болбосорол дээшэлүүлхэ, логическа бодол хүгжөөхэ.
 
    Хэшээлэй ябаса
    I. Эмхидхэлэй үе
    — Сайн байна, үхибүүд! Амар мэндэ, һурагшад! Мүнөөдэрэй хэшээлдэ «Үлзы Буряад оромнай» гэһэн темэмнай үргэлжэлнэ. Мэдүүлэлнүүдые зүбөөр зохёожо һурахабди, оньһон үгэнүүдтэй танилсахабди, проектнэ ажалайнгаа хүндэ асуудалнууд дээрэ тогтохобди.
    Хэлэлгын эрхэтэдые һорилго:
    шье – хабарыншье, үбэлыншье, һайханшье
    һэн – түрэһэн, алдаһан, үдэһэн
    гаа – намагаа, нютагаа, далайгаа
    Өөрын һайхан дайдаяа хөөрэн дуулан ябаарайт,
    Түрэһэн гараһан нютагаа түүрээн магтан ябаарайт.
 
    II. Гэрэй даабари шалгалга
    Шэнэ үгэнүүдые зүбөөр оршуулхыень шалгалга.
    Дабтаһан причастиин залгалтануудые хэр зэргэ ойлгоһониие шалгалга.
    3 бүлэгүүдэй хэжэ байһан ажал тухайгаа тоосолго.
    Багшын табиһан асуудалнуудта зүб харюу үгэлгэ.
 
    III. Оньһон үгэнүүдэй удха, мэдүүлэл соо хэрэглэжэ һургалга
    · Удха шанартай, дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүдые яагаад зохёохоб гэжэ харалга.
    Үргэн талата, омогорходог, Буряад ороноор, арад зон, манай.
    Хэн? Арад зон Яадаг бэ? Омогорходог.
    Хэнэй? Манай Юугээр омогорходог бэ? Буряад ороноор.
    Ямар Буряад ороноор? Үргэн талата.
    Манай арад зон үргэн талата Буряад ороноор омогорходог.
    Манай арад зон үргэн талата Буряад ороноор хэр зэргэ омогорходог бэ? (Аргагүй ехээр).
    · Оньһон үгэнүүдэй удха дээрэ хүдэлмэри.
    Хари газарай хабарыншье хара, өөрын газарай үбэлшье ногоон.
    Хари газарта өөрын турлаагшье һайхан.
    Эжэлээ алдаһан шубуун тэнэг, эхэһээ төөриһэн инзаган тэнэг.
    Ондоо нютаг һайханшье һаа, түрэһэн нютаг дээрэ.
    Гэртээ байһан нохойн һүүл дээрэ.
    Баха намагаа магтадаг.
    · Оньһон үгэнүүдые уран гоёор уншалга, оршуулга, ород тааруу оньһон үгэнүүдые һаналга.
    Баха намагаа магтадаг гэһэн оньһон үгэ баталжа, таанад өөрынгөө нютаг арга шадалаараа магтаха болобот.
    Зай, ехэл һайнаар магтабат, энэ магтаһанайтнай дүнгөөр манай эндэ амархаяа олон айлшад (Монгол ороной Хэнтэйн аймагай һурагшад) ерэбэ, эдэниие хайшан гэжэ угтаха, сэнгүүлхэ, юу харуулхабта?
    Сагаан эдеэгээр, сагаан хадагаар, үреэл дуунуудаар угтахабди.
    Ивалгын дасан, Буряадай драмын театр, Байгал далай, Түүхын музей, Этнографическа музей харуулхабди.
    Манай республикын һүлдэ тэмдэгүүд тухай хөөрэжэ үгэхэбди. Гарай бэлэгүүдые бэлдэхэбди. Үшөө 33-дахи гимнази тухайгаа хөөрэхэбди.
 
    IҮ. Бэхижүүлгын даабаринууд
    Диалог:
    — Та хэн гэжэ нэрэтэйбта?
    — Би Жаргалсайхан гэжэ нэрэтэйб.
    — Би Гомбо гэжэ нэрэтэйб. Манай нютаг түрүүшынхиеэ ерээ гүт?
    — Тиимэ, би Буряад орон түрүүшынхиеэ ерээб.
    — Эндэмнай таниие тон ехээр юун һонирхуулнаб?
    — Байгал далай, буряад уянгата дуунууд, һурагшадай ажабайдал.
    — Эдэ бүгэдые тандаа харуулха гэжэ оролдохобди.
 
    Ү. Дүн гаргалга
    Мүнөөдэрэй хэшээлдэ нютаг орон тухай оньһон үгэнүүдтэй танилсаабди, айлшадые хайшан гээд угтахаб, хүндэлхэб гэжэ мэдэдэг болообди.
 
    ҮI. Гэрэй даабари
    Таанад гэртээ үшөө ондоо оньһон үгэнүүдые харахат, проектнэ ажалаа түсэбөөрөө үргэлжэлүүлхэт, материалнуудые бэдэрхэт. 

гаршаг