Бадмаева Баирма
Жигмитдоржиевна,
Улаан-Үдэ хотын 33-дахи гимнази
Цикл уроков по теме:
«ҮЛЗЫ БУРЯАД ОРОМНАЙ»
7 класс
ТЕМЭ: ҮЛЗЫ БУРЯАД ОРОМНАЙ.
ПРОЕКТ ХАМГААЛГА
5-дахи хэшээл
Зорилгонууд
Практическа:
Бэлдэһэн ажалаа олон зоной урда хөөрэжэ,
өөрынгөө һаналые үндэһэлэн баримталха, туйлаһан дүнгүүдээ ойлгуулжа
үгэхэ, Буряад орон тухай мэдэсэеэ бодото хэрэг дээрэ зүбөөр хэрэглэлгэ.
Һургалгын:
Олон мэдээсэл сооһоо тон хэрэгтэйгээ шүүжэ
абаха, тэрэнээ ойлгосотойгоор, сэдьхэлээ хүдэлгэжэ, үгтэһэн саг соо
хөөрүүлжэ һургалга.
Хүмүүжүүлгын:
Мүнөө үеын шэнэ бодол, шадабаритай, оньһон
техникэтэй дүтэ танил залуу үетэниие хүмүүжүүлгэ, тоонто нютагаараа
омогорхохо, тэрэнээ дээрэ үргэхэ хүнүүдые бодхоолго.
Хүгжөөлгын:
Эхэ орондоо, хажуудаа һууһан арад зондоо
хүндэтэйгөөр хандалга, ухаан бодолой хүгжэлтэ, харалгын болон хадуун
абалгын арга боломжонуудые, аман хэлэлгэ хүгжөөлгэ.
Хэшээлэй ябаса
I. Эмхидхэлэй үе
— Сайн
байна, үхибүүд! Амар мэндэ һурагшад! Мүнөөдэрэй
хэшээлдэ «Үлзы Буряад оромнай» гэһэн темэмнай түгэсэхэнь. Тиимэһээ
проектнэ ажалайнгаа үрэ дүн харахабди. Бүлэг бүхэн урда гаража, хэһэн
ажалаараа тоосохо.
Хэлэлгын эрхэтэдые
һорилго (слайд)
Буряад
оромни
Энгэр сээжэдээ
энхэрэн бөөмэйлһэн
Элдин таладаа
наадхуулжа сэнгүүлһэн,
Эмниг хүлэгтэм
мордуулжа табиһан
Эхэ нютагни, шамаяа
магтанаб:
Буряад-Монгол алдар
нэрэтэйш
Булган тойробшо
малгай, дэгэлтэйш,
Бүгэдые хараха Будда
бурхантайш,
Булигдашагүй суута
Гэсэр баатартайш,
Урмашажа баясамаар
үльгэр домогтойш,
Уянгата һайхан үреэл
дуунуудтайш,
Угаа алдахагүй –
урданай жаматайш,
Үринэрөө үргэхэ
сэсэн захяатайш.
Үзэг номой далай
гаталуулһан,
Үнэн замай харгыда
заяаһан,
Үлзы жаргалай орон
үзүүлһэн
Үлгы нютагни, шамаяа
магтанаб.
Барагдашагүй үргэн
тала дайдатайш,
Буурашагүй үдхэн
хүбшэ тайгатайш,
Огторгой тулама
орьел уулануудтайш,
Омогорхожо баясама
Байгал далайтайш,
Түмэн һүрэг адууһа
малтайш,
Тунгалаг уһан аршаан
булагуудтайш,
Ажалша хүндэмүүшэ
арад зонтойш,
Алдар солото хүбүүд,
басагадтайш.
В. Лыгденов
II.
Проектнүүдые хамгаалга
Зорилгонууд:
Проектнэ хүдэлмэриин ябасые
баримталан, ямар үрэ дүнгүүдтэ хүрэжэ ерэһэнээ харуулха ба ойлгуулха.
Багша: Үнгэрһэн хэшээлнүүдэй
туршада юу хээбибди гэжэ тобшохоноор
хэлээд үгэхэм. Тон түрүүн 3 бүлэгүүдтэ хубааржа, шиидхэхэ
асуудалнуудтай боложо, тэрээн дээрээ хүдэлөөбди. Буряад орон хэды
һайхам даа, ямар баялигуудтайб, һүлдэ тэмдэгүүдтэйб, иимэ гоё нютагта
түрэһэн бидэ Буряад ороноо, тоонто нютагаа магтаха ёһотойбди, холо
ойрын хүбүүд басагадые айлшан ерүүлхэ, хүндэлхэ, нютаг орон тухайгаа
гүйсэд дүүрэн хөөрэжэ үгэхэ г.м. асуудалнуудые хараабди. Үнгэргэгдэһэн
хэшээлнүүдэй туршада үзэһэн грамматическа ба лексическа материалнуудаа
зүбөөр хэрэглэжэ шадана гээшэ гүбди гэһэн асуудал баһал шухала гэжэ
ойлгоно еһотойт. Мүнөө хараһан, үзэһэн, уулзаһан хэрэгүүдэйнгээ дүн
гаргахабди.
Бүлэгүүдэй ажалаа
харуулхадань, таанад һонин юумэнүүдые саарһан дээрэ бэшэжэ абахат.
1-дэхи бүлэгтэ үгэ үгэебди.
1-дэхи бүлэг –
УРАН ГУУРҺАН
(слайд дээрэ диаграмма гарана, һурагшад тэрэнээ тобшохоноор хөөрэжэ үгэнэ)
«Буряад орондо аяншалгын хүгжэлтэдэ һурагшадай үүргэ» гэһэн шэнжэлэлгын
дүнгүүд.
Багшын асуудалнууд: Хэды
һурагшадһаа эдэ асуудалнуудые һураабта?
Дунда зэргэ хэды наһатай
үхибүүд бэ?
2-дохи бүлэг — «НЮТАГАЙ
ШАРАЙ»
Энэ бүлэг Буряад ороной һүлдэ
тэмдэгүүд тухай планшет
хамгаална, тиихэдэ «Тоонто нютаг» гэһэн дуун тухай, авторнууд тухай слайд
харуулна. хайшан гэжэ нютаг нугаяа магтахаб, ондоо зоной һонирхол
татахаб гэжэ харуулжа, хөөрэжэ үгэхэ.
Багшын асуудалнууд: Гунга
Гомбоевичтай уулзаһан байнат, мүнөө хэды наһатайб? Тэрэ һаядаа номуудые
гаргана гү?
3-дахи бүлэг — «САГААН
ҺАНААН»
Ерэһэн айлшадые угтажа абаха
ёһо гурим харуулха, «Танилсагты: Буряад орон» гэһэн планшет
хамгаална.
3-дахи бүлэг хэр һайн реклама
хээб гэжэ
һананат? Таанадта этигээд, хүбүүд басагад манай нютаг ерэхэ гэжэ һанана
гүт?
Багша: һурагшадай
мэдэсые, шадабари ба дадал шалгалгада хабаадана.
III. Рефлекси
(бодомжолжо, шүүмжэлжэ үзэлгэ)
Зорилгонууд:
өөһэдтөө зүбөөр, үнэн сэхээр сэгнэлтэ үгэлгэ..
Хэһэн ажалайнгаа шүүмжэлэл
хэлгэ: урдаа табиһан зорилго хэр зэргэ
бэелүүлэгдээб, дутуу дунданууд, бүлэг соохи гэшүүдэй хоорондохи
харилсаан ямар байгааб, үшөө ондоогоор хэхээр байгаа гү, али энэ
баримталһан арга тон тааруу гү г. м.
IV.
Дүн гаргалга
Проектнэ ажал гүйсэдхэгшэдтэ
баяр баясхалан хүргэлгэ, шүүбэрилэн үзэлгэ.
Проектнэ ажалай үрэ дүнгэй
сэгнэлтын хэмжүүрнүүд:
· Бэеэ
даанги, өөрын хэһэн хүдэлмэри
· Темын
шухала ба хойшолуулагдахаар бэшэ, мүнөө үедэ тааруу байлга
· Темэеэ
дүүрэнээр харуулалга
· Асуудалаа
онсо һониноор шиидхэлгэ
· Хурса,
уян, тодоор үгэ хэлэлгэ
· Ажалай
шанар
· Шэнжэлэлгын
гүнзэгы бодол
· Үнэншэхөөр
үндэһэ баримтанууд
гаршаг