Бадмаева Баирма
Жигмитдоржиевна,
Улаан-Үдэ хотын 33-дахи гимнази
Хэрэглэгдэхэ материалнууд:
Друзья, мы приехать вас
просим по-братски,
Родимый наш край посетите
бурятский,
На карте найти его очень легко
И ехать до нас уж не так
далеко!
Мы там, где надев снеговые
шинели
Недвижны и тихи таежные ели,
Где грозны отроги гранитных
Саян,
Где в горных ущельях синеет
туман.
Наверно, друзья, вы немало
слыхали
И песен, и сказок о нашем
Байкале,
И как баргузин пошевеливал
вал,
И молодца в бочке спас
древний Байкал.
Живем мы в тайге, где
ветвистые кедры
Ребят оделяют орехами щедро,
В колючих ветвях, как живой
огонек,
Мелькает пушистым хвостом
соболек.
Живем мы в степях, без конца
и без края,
Играет на ветре волна урожая,
Сияя под солнцем бурятских
степей,
Хлеба золотятся как гривы
коней.
Друзья, приезжайте к нам в
гости почаще!
Друзей обретете у нас
настоящих,
Открыты объятья для вас и
сердца,
Уж если дружить, то дружить
до конца!
Д. З. Жалсараев
Буряад оромни
Энгэр сээжэдээ энхэрэн
бөөмэйлһэн
Элдин таладаа наадхуулжа
сэнгүүлһэн,
Эмниг хүлэгтэм мордуулжа
табиһан
Эхэ нютагни, шамаяа магтанаб:
Буряад-Монгол алдар нэрэтэйш
Булган тойробшо малгай,
дэгэлтэйш,
Бүгэдые хараха Будда
бурхантайш,
Булигдашагүй суута Гэсэр
баатартайш,
Урмашажа баясамаар үльгэр
домогтойш,
Уянгата һайхан үреэл
дуунуудтайш,
Угаа алдахагүй – урданай
жаматайш,
Үринэрөө үргэхэ сэсэн
захяатайш.
Үзэг номой далай гаталуулһан,
Үнэн замай харгыда заяаһан,
Үлзы жаргалай орон үзүүлһэн
Үлгы нютагни, шамаяа магтанаб.
Барагдашагүй үргэн тала
дайдатайш,
Буурашагүй үдхэн хүбшэ
тайгатайш,
Огторгой тулама орьел
уулануудтайш,
Омогорхожо баясама Байгал
далайтайш,
Түмэн һүрэг адууһа малтайш,
Тунгалаг уһан аршаан
булагуудтайш,
Ажалша хүндэмүүшэ арад
зонтойш,
Алдар солото хүбүүд,
басагадтайш.
В. Лыгденов
Өөрын һайхан дайдаяа
Хөөрэн дуулан ябаарайт.
Түрэһэн гараһан нютагаа
Түүрээн, магтан ябаарайт!
Байгал номин далай шэнги
Оёорһоо тунгалаг,
Бархан үндэр уула шэнги
Орьёлһоо тунгалаг ябагты!
Үдэһэн бодоһон нютагаа
Үзөөд, эрьеэд ябаарайт,
Үнэтэй һайхан гуламтаяа
Мэндэшэлээд хододоо гараарайт.
Хабтагай һайхан нютагаа
Хараад, эрьеэд ябаарайт,
Хабатай һайхан гуламтаяа
Мэндэшэлээд хододоо гараарайт.
Заяа золойнгоо заабаряар
Замай эхиндэ золгожо,
Тоонто түрэл дайдынгаа
Торгон хүшэг болгожо,
Уула үндэр Саяанаа
Урдаа ходол харадагби,
Арюун долгито Байгалаа
Абажа досоогоо ябадагби.
Н. Дамдинов
Нарата үргэн дайдатай
Нарһата үдхэн тайгатай,
Мүльһэтэ үндэр Саяантай,
Мүнгэтэ гүн Байгалтай,
Түүхэ домогоороо баян
Түрэл Буряад оромнай.
Д. Жалсараев
Үлгы тоонто
Улаан-Үдэмнай
Үндэр түрэлтэ Улаан-Үдэмнай
Мэндэ амарым хүлеэн абыш даа –
Ураг ёһоор урдашни һүгэдэнхэй,
Урма баяраа дэлгэн байнам даа…
Үдэ, Сэлэнгын уулзуур хүбөөдэ
Үдэр, һүнигүй гэрэлтэн байдаг
Үлгы тоонто Улаан-Үдэмнай
Үльгэр мэтэ түүхын үндэһэншни,
Үнэр баян Буряад оромнай
Үзэмжэ һайхан замайнь эхиншни.
Ажалша түрүү арад зонойшни
Амжалтаар урмашанаб хүхинги.
Зали ехэтэй завод, фабрикашни
Дали жэгүүртэй болоһон
заяатайл.
Соел гэгээрэлыш һонирхоо һаа,
Сохом түрүүлһэн унгитайлши.
Суута хүнүүдыш тодолоо һаа,
Сүлөөгөө алдан тоолохоор лэ…
Улаан-Үдэ – уласаймнай ниислэл
Урма баярым үргэн
суурхуулналши,
Улад зоной бата омогорхолнайш
–
Урдаа хараха найдалнайлши.
Үлгы тоонто Улаан-Үдэмнай,
Үдэрһөө үдэртэ урган һалбарыш
даа,
Үргэн ниитэ арад бүгэдымнай
Үлзы һайхан омогорхол болыш
даа!
А. Жамбалон
Улаан-Үдэ
Сэлэнгэ, Үдын уулзуур дээрэ
Сэлмэг наратай сэнхир хотом,
Хүбүү, басагадаа угтан байнаш
Хүндын дээжэ сэнхир хадагаар.
Угайм тоонто Улаан-Үдэм
Урин налгай эжым мэтэш,
Сэдьхэл соошни сэсэг болоод,
Жэгтэй гоеор жэргэн байһайб.
Эдир наһам, эхин дурам
Эльгэн дээрэш эршэн дэгдээл,
Үри хүүгэд, аша гушам
Үйлсэдэшни сэнгэн жаргаал.
Угайм тоонто Улаан-Үдэм
Урин налгай эжым мэтэш,
Сэдьхэл соошни сэсэг болоод,
Жэгтэй гоеор жэргэн байһайб.
Буурал аба Буряад оронойм
Буян хэшэг, баяр солонь
Түүхын алас түүрээн дуудаад,
Түхэлдэшни түрэн бодоол.
Угайм тоонто Улаан-Үдэм
Урин налгай эжым мэтэш,
Сэдьхэл соошни сэсэг болоод,
Жэгтэй гоёор жэргэн байһайб.
Г. Чимитов
Байгал далай, Саяан
уула
Заяа золойнгоо заабаряар
Замай эхиндэ золгожо,
Тоонто түрэл дайдынгаа
Торгон хэшэг болгожо,
Уула үндэр Саяанаа
Урдаа ходол харадагби,
Арюун долгито Байгалаа
Абажа досоогоо ябадагби.
Унаган балшар наһандаа
Уулын оройһоо харахадам,
Табан түбитэ дэлхэймнай
Тархи эрьемээр нэмжынхэйл.
Хожомынь Байгал далай дээр
Холбоо онгосоор ябахадам:
«Уһанай гүнзэгы – эндэ», —
гээд
Урдам һуугша мэдүүлээл.
Ошоһон сагай гүйдэл соо
Оршолонто замбида
Тэнюун сэлмэг дурантайшье,
Тэмсэлтэйшье ушараалби.
Үбгэ эсэгэнэр һургаа һэн:
«Үлгэн энэ дэлхэйдэ
Үнэн сэхээр ябахаһаа
Үлүү юумэн байхагүй».
Сагаан толгойто үбгэдэй
Сарюун удхата захяае
Алтан түшэг дайдынгаа
Алдар нэрэтэй адлихан,
Уула үндэр Саяанаа
Урдаа ходол харадагби.
Арюун долгито Байгалаа
Абажал досоогоо ябадагби.
Н. Дамдинов
Буряад орон
Замби дэлхэй дээр
Эрхын шэнээн бэетэй аад,
Эршэтэ хонгео дуутайлши,
Элдин тоонто минии үлгы –
Буряад орон!
Эрхын барга сагта
Хуби заяаншни
Эрлиг дайсадай
Бүлинтэ улаан шуһан соо,
Эритэ һэлмээр сабшуулжа,
Хара хирээгэй хаагалаан соо
Бүдэржэ,
Хангир түмэр гэнжээр
Хүлюулээтэй,
Ёоложо байһан
түүхэтэйл.
Баярни сээжэһээмни салгидажа,
Урин жэнхэни хэлэнэйшни
Ургы ногоон соо хүльбэрнэл,
Хүлэг моридойш табараан соо
Хонхо болоод жэнгирнэл,
Хун шубуунай бэеые
Галта солбон хатар соогоо
Угалзатуулан мэшэеэдэг
Басаган гоохонойш абьяас соо
Ёохорложо ханхинанал,
Саһан дуулгата Саяан дээгүүр
Сагаан хүбэн үүлэн болоод,
Гэрэл туяа дамжанал.
Д. Дамбаев
Түрэл дуун
Олон ороной аялгаһаа
Уянгалан дуулагшаб.
Һанахал нютагайм дуунһаа
Һайхан юумэ үгы агша.
Буряад дулаан нютагни,
Буурал сагаан Байгални!
Үгэнь амандам хайлаад,
Үүлэн өөдэ хүтэлдэг.
Эхым һүндэл буйлаад,
Эдир наһым үлгыдэдэг.
Буряад дулаан нютагни,
Буурал сагаан Байгални!
Олон ороной аялгаһаа
Уянгалжа садаагүйб, -
Һанахал нютагайм дуунһаа
Һайхан юумэ олоогүйб.
Буряад дулаан нютагни,
Буурал сагаан Байгални!
Ц. Галсанов
Һэмжэн үүлэнэй
һүүдэртэ
Һэмжэн үүлэнэй һүүдэртэ
Һэжэгтэ гэнтэ орошоо һааш,
Һэгшэн шамайе дарахагүй –
Дэмжэн дүнгэжэ хайрлаха.
Буряад хүн
Барани хайрладаг сэдьхэлтэй,
Буряад хүн
Буянта һайхан заншалтай.
Гунигай гайтай далида
Ганхан аргагүй дайрагдаа һааш,
Түлхин шамайе түрихэгүй –
Талархан үргэн хайрлаха.
Буряад хүн
Барани хайрладаг сэдьхэлтэй,
Буряад хүн
Буянта һайхан заншалтай.
Эндүү алдуугай мананда
Эрхэ бэшэхэн төөришөө һааш,
Эрьежэ саашаа ошохогүй –
Эльгэлэн энхэ хайрлаха.
Буряад хүн
Барани хайрладаг сэдьхэлтэй,
Буряад хүн
Буянта һайхан заншалтай.
Болдогтой бартаа харгыда
Бүдэрэн энгэн торошоо һааш,
Бүдүүрхүү бүри түлхихэгүй –
Батаар туһалан хайрлаха.
Буряад хүн
Барани хайрладаг сэдьхэлтэй,
Буряад хүн
Буянта һайхан заншалтай.
Вл. Намсараев
гаршаг