Содномов Сономбал Цыденович,
Буряад республикын габьяата багша
 
«АРАДАЙ БААТАР ГЭСЭР»
гэһэн үльгэр үзэлгөөр жэшээтэ хэшээлнүүд
4    класс
 
Темэ: «БААТАРАЙ ГАЗАР ДЭЭРЭ ТҮРЭЛГЭ»
Хоёрдохи хэшээл
 
Зорилгонууд: 1. «Баатарай газар дээрэ түрэлгэ» гэһэн бүлэгтэй танилсуулха, урда үзэһэн бүлэгөөр хөөрэлдөө үнгэргэжэ, ойлгогдоогүй үгэнүүдээр хүдэлмэри үнгэргэхэ. Уран уншалгын, гүймгэ уншалгын дадалнуудые нарижуулха. Бүлэг хөөрүүлжэ аман хэлэлгэ, анхарал, ухаан бодол хүгжөөхэ. Арадай аман зохёолдо һонирхол түрүүлхэ.
 
Хэшээлэй ябаса
I. Эмхидхэлэй үе
II. Хэшээлэй темэ ба зорилготой танилсуулга
III. Гэрэй даабари шалгалга
 
а) Зурагуудай выставкэ. Һурагшадай зураһан зурагуудай анализ үнгэргэхэ.
б) 1-дэхи бүлэгэй тобшо хөөрөөн.
1. 1-дэхи бүлэг соо юун тухай хэлэгдэнэб?
2. Юундэ Хан-Хюрмас тэнгэри дундахи хүбүүгээ газарта буулгаха болооб? Юундэб гэхэдэ, дундахи хүбүүниинь хүн боложо түрөөд, алагдажа, ахигдажа байһан арад түмэниие абарха ёһотой гэгдэбэ.
3. 1-дэхи бүлэг тобшохоноор хөөрэжэ үгэхэ.
 
IҮ. Шэнэ темэ
а) Словарна хүдэлмэри
«Баатарай газар дээрэ түрэлгэ» гэһэн бүлэгэй танигдаагүй үгэнүүд:
Урса бүрхөөг – гэр байра
Гүр табиха – мэдүүлэл соо хэрэглэн ойлгуулха
Түхэл шэг – шэг шарай
Хүбхэлзэһэн шэнги – хүдэлһэн шэнги
Зүрюу дайсад — мэдүүлэл соо хэрэглэн ойлгуулха
 
б) 2-дохи хэһэг бүхэлеэр уншалга
1) Багшын жэшээтэ уншалга гү, али һайн уншадаг һурагшаар уншалга.
Текст шагнахадаа иимэ асуудалда анхаралаа хандуулагты.
1. «Баатарай газар дээрэ түрэлгэ» гэһэн хэһэг соо юун тухай хэлэгдэнэб?
2. Энэ хэһэгэй удха хөөрэхэдөө ямар юумэндэ гол анхаралаа хандуулха болонобта? Сэнгэлэн ноён Наран Гоохон хоёрой баяртайгаар хүлеэһэн, хүрин улаахан хүбүүхэн эхэһээ түрэбэ).
2) Бэеэ даагаад уншалга
Мүнөө номоо нээгты. Энэ хэһэг уншахадаа амаа хүдэлгөөд, аман соогоо уншагты. Уншахынгаа урда тээ иимэ асуудалнуудта анхаралаа хандуулагты.
1. Саргал-Ноён хаан ямар зүүдэ зүүдэлбэб?
Сүгтэ һүмбэр уулын хойто хаяада, тэнгэриин жэрьеэхэйдэ боро эреэхэн булжамуур жэргэнэ. Тэрэ булжамуурые доошонь буулгажа шадаа һаа, газар дээрэ мүнөө боложо байһан үхэл тахал, гай тодхор сухарижа, дарагдаха байна!» – гэжэ зүүдэниинь мэдүүлээ.
2. Саргал-Ноён юун гэжэ хэлэнэб?
Наран Гоохониие Сэнгэлэн-Ноёнойнгоо һамган болгоё…
3. Наран-Гоохон абхайе хэн гэмтээгээб?
Хара Зутан Наран Гоохоной гар хүлыень мушхан гэмтээжэ, нюдэ нюурыень нюдаргадажа, түхэл шэгыень гутааба.
4. Түрэһэн хүбүүниинь ямар ухаатай сэсэн үгэ хэлээб?
Баруун гараа далайгаашамни – балмад дайсадые дарахын тэмдэг. Зүүн хүлөө бохиигоошомни – зүрюу дайсадаа гэшхэхын тэмдэг. Баруун нюдөө нээхэдээ – баталан замаа хараналби. Зүүн нюдөө аняашье һаа, зүһэ буруутаниие таниналби

Ү. Удха дээрэнь хүдэлэлгэ
а) Түсэб табилга
Мүнөө бидэ энэ бүлэгтэ түсэб табихабди. Нэн түрүүн текстэеэ хэһэгүүдтэ хубаае. Тиигээд хэһэг бүхэндэ нэрэ үгэхэ.
(Түрүүн һурагшадта өөһэдын түсэб табюулха, тиигээд бултанай дурадхалһаа тон таарамжатайнуудыень ажалай дэбтэр соо бэшэхэ).
Жэшээтэ түсэб:
1. Саргал Ноён хаанай зүүдэн.
2. Һомоороо харбажа булжамуурые буулгаба.
3. Хара-Зутан Наран-Гоохониие гутааба.
4. Сэнгэлэн-Ноён Наран-Гоохон хоёр гэрлэбэ.
5. Наран-Гоохон хүбүү түрэбэ.
6. Бүхэ-Бэлигтэ баатар газар дээрэ түрэбэ.
б) Түсэб бүхэниие тайлбарилан хөөрэлгэ
а) Һурагшадай хөөрөөн.
б) Нэгэ һурагшын текст бүхэлеэр хөөрэлгэ.
 
ҮI. Хэшээлэй дүн
 
Ү. Гэрэй даабари
Энэ бүлэг һайнаар уншаад, хөөрэжэ шадаха болоод, ерэхэ.
Түрэһэн хүбүүнэй ухаатай сэсэн үгэнүүдыень сээжэлдэхэ.

гаршаг