Угай бэшэг тухай бодолнууд



Угай бэшэг болбол хүнэй саашанхи хүгжэлтын, гэгээрэлэй эхэ юм. Элинсэг хулинсаг, эсэгэ үбгэдөө мартахагүйн тулада үбгэ эсэгэнэрэймнай уг удамаа олон янзаар бэшэн үлөөхэ ёһо заншалай нэгэ хубинь болохо угай бэшэг буряадуудай уг гарбал, түүхые олон эрдэмтэдэй шэнжэлгэнүүд соо шухала һуури эзэлдэг. Буряадай угай бэшэг хадаа юрэнхыдөө шуһа ойротожо (холижо), бэе ба ухаан мунхаг болохоһоо уридшалан һэргылхэ монголшуудай угай бэшэгэй үе залгамжалһан аргые тодо харуулһан жэшээ болодог. Оройдоошье, юушье мэдэхэгүй хүнүүдые мал адагуусантай, ой соо төөриһэн һармагшантай адлишаан, үри хүүгэдээ хара багаһаань омог удамыень тогтоолгон хүмүүжүүлдэг ёһо бии юм.
Буряад-монголшуудай уг гарбалаа шудалһан, угай бэшэг шухала үүргэтэй гэжэ, тиихэдэ буряадуудай элинсэг болохо Барга баатар Элюудэй, Буряадай, Хоридой гэһэн нэрэтэй гурбан хүбүүтэй байһан гэжэ мэдэнэбди.
Хоридой мэргэнэй хатан Баргалжин гооһоо Чингис хаанай дээдэ үеын болохо Добуу мэргэнэй хатан Алангуа түрэһэн байгаа. Удаадахи хатан Шаралдай ба бага хатан Нагатайһаа түрэһэн хүбүүдынь гэбэл Хориин 11 эсэгэ гээшэ. Тэдээнһээ таһаржа, Агын дайда руу нүүн амидаржа байгаашад Ага найман эсэгэ гэжэ нэрлэгдэһэн байгаа. Энэ түүхэ мүнөө болотор хүрэжэ ерхэдээ, уг удамай ама дамжаһаар болон бэшэгээр тэмдэглэгдэжэ ерэһэн байдаг.

Лиглүүд хүбдүүд Б. Лувсанцэрэн, Л. Цэрэнчимэд,
“Алтаргана-2010” сэтгүүл