Гомбожапова Оксана Викторовна,
Мухар-Шэбэрэй Һутайн
дунда һургуулиин буряад хэлэнэй багша
 
ТЕМЭ: ЮРЫН МЭДҮҮЛЭЛ (дабталга)
8 класс
 
    ЗОРИЛГОНУУД:
    • Һурагшадай темэеэ хэр зэргэ ойлгоһые нааданай хүсөөр элирүүлхэ; мэдэсэ бэхижүүлхэ, согсолон дабтаха;
    • «Ажал хэһэн – аманда тоһон,
    Ажалгүй һууһан – аягада хооһон» гэһэн оньһон үгын удхаар хөөрэлдөө үнгэргэхэ; хани барисаа, туһаламжа, нүхэсэлэй хүмүүжэл үргэдхэхэ;
    • Мэдүүлэлэй шүүлбэри хэхэ шадалбари хүгжөөхэ, һурагшадай аман ба бэшэмэл хэлэлгэ хүгжөөлгын ажал ябуулха, ухаан бодолыень гүйлгүүлхэ, (тоо бодолгыень), хадуун абалга, тобшолол хэжэ шадаха дадал һайжаруулха.
 
    ХЭРЭГСЭЛНҮҮД:
    Схемэ, карточканууд, дидактическа материалнууд, хэмэл мүнгэнүүд, «Дэлгүүр» гэһэн плакат, дэлгүүртэ наймаалдаг зурагууд.
 
    ХЭШЭЭЛЭЙ БАЙГУУЛГА:
    I. Эмхидхэлэй үе.
    II. Урид үзэһэн мэдэсыень һэргээлгэ.
    III. Мэдэсэ, дадалнуудыень улам гүнзэгырүүлхэ, һайжаруулха шата.
    V. Практическа хүдэлмэри. Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ. «Аукцион»
    V. Хэшээлэй тобшолол гаргалга.
 
    ХЭШЭЭЛЭЙ ЯБАСА:
 
    I. ЭМХИДХЭЛЭЙ YE:
    Хэшээлэй темэ, зорилготой танилсуулга.
    Мэдүүлэлэй гэшүүд тухай үзэһэн мэдэсэ, ойлгосонуудаа дабталга, туршалгын аргаар шалгажа, мэдүүлэлэй синтаксическа шүүлбэриин дадал бэхижүүлхэбди.
    Хэшээлэй эсэстэ асуудалнуудта харюусажа, даабаринуудые дүүргэжэ олоһон мүнгөөрөө худалдаа наймаанай хүсөөр дэлгүүрһээ хэрэгтэй юумээ абаха.
 
    II. ДАБТАЛГА:
    Туулмаг сооһоо асуудалнуудта дүүрэн зүб харюу үгэһэн хүн 10 түхэриг олохо.
    1. Мэдүүлэл гэжэ юун бэ?
    2. Мэдүүлэлэй шанарнуудые нэрлэгты.
    3. Хуряангы мэдүүлэл гэжэ юун бэ?
    4. Нэрлүүлэгшэ ямар хэлэлгын хубинуудаар гаранаб?
    5. Хэлэгшэ гэжэ юун бэ?
    6. Ямар янзын хэлэгшэнүүд байдаг бэ?
    7. Хэлэгшэ ямар хэлэлгын хубинуудаар гаранаб?
    8. Элирхэйлэгшэ;
    9. Нэмэлтэ.      
 
    Жэшээ болгон мэдүүлэл соо гэшүүн бүхэниие харуулха. Даабари бүхэнэй һүүлээр тобшолол заатагүй хэхэ хэрэгтэй.
 
    III. ҮХИБҮҮДЭЙ МЭДЭСЭ ШАЛГАЛГА:
    Карточкануудаар хүдэлмэри. Зүбөөр асуудалнуудта харюу үгэхэ. Зүб хэгдэһэн ажалай түлөө 20 түхэриг.
 
    1. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүдые ологты.
    • Мүнөөдэр нэгэшье һэбшээгүй, ехэ бүгшэм байна.
    • Нүхэдүүд, ой тайгаяа, уһа голоо гамная.
    • Сагай муудахада, сэдьхэл хубилха.
 
    2. Ямар мэдүүлэлдэ нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёрой доогуур буруу зураатайб?
    • Хатаһан модон хонгёо болодог.
    • Хатаһан модон хонгёо болодог.
    • Хатаһан модон хонгёо болодог.
    • Хатаһан модон хонгёо болодог.
 
    3. Ямар мэдүүлэл coo нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёрой хоорондо зурлаа табигдахаб?
    • Ябаха болзорнай үглөөдэр.
    • Хабар орһон саһан ганса үдэрэй айлшан.
    • Нэрэ олохо наһанай.
 
    Самбарта оньһон үгэ бэшэгдэнхэй, харин миин бэшээтэй бэшэ.
    «Ажал хэһэн – аманда тоһон, ажалгүй һууһан – аягада хооһон».
    Оньһон үгын удха тайлбарилха. Энэ оньһон үгөөр багша хөөрэлдөө үнгэргэнэ.
    Үхибүүд шадаха зэргээрээ даабаринуудые дүүргэнэ.
 
    1-дэхи булэг (һула һурадаг үхибүүд).
    Энэ мэдүүлэл синтаксическа шүүлбэри хэхэ. Зүб хэһэн хүн 30 түхэриг олоно.
    2-дохи бүлэг (дунда зэргээр һурадаг үхибүүд).
    Самбарта бэшэгдэнхэй үгэнүүдтэй оньһон үгэнүүдые һанаха: Малгай, яһан, залхуу, ажалша г.м. шүүлбэри хэгты.— 40 түхэригэй ажал.
    3-дахи бүлэг (һайн һурадаг үхибүүд).
    Түрэлхи литератураар үзэжэ байһан гү, али урда жэлдэ уншаһан зохёол соохи хэһэгүүдые уншаад, ямар зохёол сооһоо хэһэг бэ? Хэн бэшээб? Бэшэгты. Зүб харюу—50 түхэриг.
    Мэдүүлэлэй гэшүүдэй шүүлбэри хэхэ.Парта бүхэн дээрэ мэдүүлэлэй гэшүүдэй шүүлбэриин гурим үгтэнэ.
    1. Тиигээд   тэрэнээ   Үншэн   Бүрбөөхэймни   гэжэ   эрхэлүүлэн нэрлэдэг һэн.
    2. Хадын саһанай хайлаха сагта Хайлгана шубууд уйлахал.
    3. Амаралта бүхэндөө Доржо хүбүүхэн Хэрмэшэтэеэ модо руу ошодог болобо. г.м.
 
    Самбарта хэгдэнхэй схемын хүсөөр мэдүүлэл зохёожо, зүбөөр шүүлбэри хэһэн хүн 60 түхэриг олоно.
 
    Мүнгэнүүдээ тоологты, дэлгүүртэ орожо аукцион үнгэргэе.
    Жэшээнь: энэ дэбтэрэй сэн – 20 түхэриг, хэн үшөө нэмэхэб? г.м.
    «5» сэгнэлтэ – 70 түхэриг, хэн үшөө нэмэхэб?
 
    IV. ТОБШОЛОЛ:
    Ажал хэжэ ябаһан хүн ходо мүнгэтэй, дорюун, жаргалтай, омогтой, хүн зондоо хүндэтэй ябаха г.м.
    Мэдүүлэл, мэдүүлэлэй шухала болон юрын гэшүүд... Ямар гуримаар шүүлбэри хэхэб гэжэ мэдэбэбди.
 
    V. ГЭРЭЙ ДААБАРИ:
    «Үрьтэ хүн өөдэлхэгүй» гэһэн темэдэ багахан найруулга бэшэхэ.