Бадмаева Дулма Будадармаевна,
Хэжэнгын аймагай
Могсохоной дунда һургуули
 
 
Темэ: Цырен-Базар Бадмаев
«ИТАЛИ ТУХАЙ ШҮЛЭГҮҮД»
 
9 класс
 
    Хэшээлэй зорилго: Цырен-Базар Бадмаевай намтартайнь танилсалга; Итали тухай шүлэгүүдтэйнь танилсалга; шүлэгэй шүүмжэлгэ хэхэ; Италиин зоной байдал, абари зан, сэдьхэлыень буряад арадтай зэргэсүүлгэ.
    Хэшээлэй хэрэгсэл:
    Дэлхэйн карта, үхибүүдэй бэлдэһэн уран зохёолшын намтар ба Итали тухай тобшо мэдээсэл, Итали, Венециин зурагууд, видеопроектор, словарна хүдэлмэриин карточканууд (гондоло, дольче фар ниенте, кьянчи, зауэр, кесара, арриведерчи), итальян уран зураашадай зураг.
 
    Хэшээлэй ябаса:
    I. Эмхидхэлэй үе
    II. Шэнэ темэ
    — 50-яад онуудай эхеэр манай буряад поэзидэ бэлигтэй, хүхюун дуутай бүлэг залуушуул орожо ерээ. Тэдэнэй дунда шэнэ поэзиин нүлөө доро ургажа ябаһан залуу поэт Цырен-Базар Бадмаев мүнөө Буряад орономнай элитэ поэдүүдэй дунда өөрын онсо һуур эзэлнэ.
    Ц-Б. Бадмаевай шүлэгүүдыень харахада Эхэ орон, түрэһэн нютаг, эхэ, ажалша зон, арадуудай хани барисаан, амгалан байдал, Эб найрамдалай түлөө тэмсэл г. м. темэнүүдтэ зорюулжа зохёолнуудаа бэшэдэг байгаа. Орон нютагаар аяншалжа ябахадаа, хараһан юумэеэ хадуужа, бэшэжэ ябадаг, һонирхолтой юумэнүүдэй ушархада шүлэг, зохёолнууд соогоо хэрэглэдэг зантай хүн. Бидэ энээнииень Итали тухай шүлэгүүд соонь харахабди.70-аад онуудаар Итали ороноор аяншалжа ерээд, өөрынгөө һанал бодол гарган 24 шүлэгүүдые бэшээ. Эдэ шүлэгүүдынь цикл боложо, 1982 ондо хэблэгдэжэ гараа.
    — Мүнөө уран зохёолшо тухай мэдээсэл шагная (намтараарнь багахан слайднуудтай реферат).
    — Мүнөө Итали тухай тобшо мэдээсэл маанадта хөөрэжэ үгэхэ. (Итали тухай тобшо мэдээмэл нэгэ һурагша хөөрэнэ, экран дээрэ гэрэлзурагууд, видео).
    — Саашаа бидэ шүлэгүүдтэйнь танилсажа эхилэе. «Итальян сабхи» гэһэн шүлэгыень уран гоёор уншаад, иимэ харюу бэлдэхэ. Юундэ автор энэ шүлэгөө иигэжэ нэрлээб? (үгытэй ажалшадай байдал харуулна. Иимэ һайхан орон нютагта үгытэй зон сабхида хабшуулһан хүлдэл адли зобожо, хабшуулжа һууна.)
    — Удаадахи хараха шүлэгнэй «Эртэ үглөөгүүр Венецидэ». (Энэ шүлэг уншаад буряад арадай абари зантай жэшээлхэ).
    — «Катюша». Энэ шүлэг хадаа М. Исаковскиин, хүгжэмынь М. Блантерай зохёоһон дуун болоно (Дуугынь дуулаха, шагнаха) Юугээрээ энэ дуун тэндэхи зондо һайшаагдааб? (газар дэлхэйгээр тараһан, юрын шарахан, налгай, гартаа зэбсэггүй ород басаганай дүрэ амгалан байдал хүсэжэ ябаһан, дайн дажарта эсэһэн зоной зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэнэ.)
    — «Дольче фар ниенте»
    Эгээ түрүүн эндэ словарна хүдэлмэри ябуулха. Ямар удхатайгаар энэ иигэжэ нэрлээ гээшэб? (Энэ социальна-политическэ удхатай шүлэг болоно. Италида ямаршье гүрэндэл адли гэр байра, ажал хүдэлмэригүй зонууд, баяншье зон байна. Эдэ зон тухай «Дольче фар ниенте гэһэн удхаар тайлбарилна»).
 
    III. Тобшолол
    — Итальян хүнэй угай баялиг юун болоноб?
    — Таанар энэ шүлэгүүдтэйнь танилсаад байхадаа, уран зохёолшо Итали тухай ямар һанамжатайб гэжэ хэлэжэ үгыт?
 
    IҮ. Гэрэй даабари
    Эдэ шүлэгүүд соо уран аргануудые олохо.