9.2 АНХАН БОЛОН ГАРАҺАН ХОЛБОЛТО ҮГЭНҮҮД

Мүнөөнэй буряад хэлэндэ ямар үгэһөө гараһаниинь мэдэгдэхээ болиһон, түхэлөөрөө хубилдаггүй холболто үгэнүүдые анхан гэнэ: ба, али, теэд, харин, зүгөөр, аад, баһа, мүн г.м.

Бусад хэлэлгын хубинуудһаа залгалтануудай хүсөөр илгарһан үгэнүүдые гараһан холболтонууд гэнэ: гэжэ, гээд, гэдэг, гэхэдэ, гэһэншүү, тиин, тиигээд, тиихэдэ, тиигэбэшье г.м.

 

ЮРЫН БОЛОН БҮРИДЭМЭЛ ХОЛБОЛТО ҮГЭНҮҮД

Нэгэ үгөөр гаргагдаһан холболто үгэнүүдые юрын гэнэ: болон, баһа, мүн, теэд, харин, зүгөөр, аад, гэжэ, гэһэн, гэбэл г.м.

Хоёр гү, али хэдэн үгөөр гаргагдаһан холболто үгэнүүдые бүридэмэл гэдэг: гэһэн, аад, гээ хадань, гэжэ байтар, хэн – тэрэ, юун гэнэб – тэрээн тухай, гү – али, хаана – тэндэ, хэзээ – тиихэдэ г.м.

 

ХОЛБОЛТО ҮГЭНҮҮДЭЙ ХЭРЭГЛЭЛГЭЭРЭЭ ИЛГАРАЛ

Холболто үгэнүүд мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй болон мэдүүлэлнүүдэй хоорондохи холбоһон харилсаа тэмдэглэхэ зуураа, бэшэг дээрэ сэглэлтын тэмдэгүүдые хэрэглэхэ талаар илгаатай байдаг.

  1. Холбоһон ба, болон, болоод гэһэн холболто үгэнүүд гансал мэдүүлэл соо ороһон үгэнүүдые холбоһон байдаг. Эдэ холболто үгэнүүд сэглэлтын тэмдэгээр тусгаарлагдадаггүй: Лэгжымэ улаан ба хүхэ карандашуудые абаа. Һургуулиин дэргэдэ оёдолой болон дарханай цехүүд хүдэлдэг.
  2. Илгаһан али, гү – али, нэгэ һаа – үгы һаа, ямар – тиимэ, хаанаһаа – тэндэһээ, юун – тэрэ, хаагуур – тэрээгүүр г.м. холболто үгэнүүд мэдүүлэл соохи үгэнүүдые, мэдүүлэлнүүдые илгаһан харилсаа тэмдэглэнэ: Али һайн хүн гү, али муу хүн гү? Нэгэ гэбэл эртэ хабар, үгы гэбэл орой намар таридаг.
  3. Залгаһан тиин, тиигээд, тиихэдэ, гэбэшье, баһа, мүн г.м. холболто үгэнүүд мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй, мэдүүлэлнүүдэй хоорондохи залгаһан харилсаа тэмдэглэнэ: Манай эндэхи хонид жэлэй дүрбэн сагта бэлшээридэ ябана, тиихэдэнь бэень шанга, нооһониинь һайн байдаг. Ном, баһа үзэхэ тусхай дэбтэр хэрэгтэй.
  4. Зүрилдэһэн теэд, харин, зүгөөр, аад, гэбэшье, тиибэшье г.м. холболто үгэнүүд мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй, мэдүүлэлнүүдэй хоорондохи зүрилдэһэн харилсаа тэмдэглэнэ: Түрүүшээр айгша һэн, харин һүүлдэнь дадашоо. Орден намда оройдоошье хэрэггүй, зүгөөр лаборатори ехэ хэрэгтэй байна.

Илгаһан холболто үгэнүүд ехэнхидээ мэдүүлэлнүүдэй хоорондохи харилсаа тэмдэглэхэ зуураа, харилсаата холболто үгэнүүдэйнь хоёрдохи хубинь урда тээһээ сэглэлтээр тусгаарлагдана. Мүн залгаһан, зүрилдэһэн тиин, тиихэдэ, теэд, харин, зүгөөр, гэбэшье г.м. холболто үгэнүүдэй урда тээһээ сэглэлтээр тусгаарлахын хажуугаар, аад гэһэн холболтын хойто тээһээ тусгаарлагдана.