Синтаксис

1. СИНТАКСИС ТУХАЙ ОЙЛГОСО

Үгэнүүдэй хоорондоо харилсан, холбуулал, дахуулал, мэдүүлэл болон найруулалнуудай хабсаржа, хэлэлгэ болохо тухай үзэдэг эрдэмые синтаксис гэнэ.

Энэ тодорхойлгын ёһоор, синтаксис ямар хубинуудһаа бүридэнэб гэхэдэ, иимэ:

а) үгэ, тэрэнэй хэлэлгэ байгуулгада хэрэглэлгэ;
б) холбуулал, тэрэнэй байгуулга болон илгарал;
в) дахуулал, тэрэнэй байгуулга болон илгарал;
г) мэдүүлэл, тэрэнэй байгуулга болон илгарал;
д) найруулал, тэрэнэй байгуулга болон илгарал;

Хэлэлгэ бүрилдүүлдэг эдэ табан ойлгосо гү, али синтагмые зүбөөр аман болон бэшэгэй хэлэлгэдэ хэрэглэжэ, зохихо газартань сэглэлтын тэмдэг табижа һураха ёһотойбди.

ҮГЭ

Үгэ гээшэ ямар нэгэн ойлгосо тэмдэглэһэн, бүтэн үгүүлбэритэй абяануудай хабсарал юм. Жэшээнь: хүн, гэр, һайн, хоёр, эдэ, яба, мүнөө, шэнги, теэд, бү, үгы, тон, таатай, нээрээ, ажабайдал, олониитэ г.м. Хэлэлгэ байгуулхада, үгэ мэдүүлэл хоёр гол үүргэ дүүргэнэ, юундэб гэхэдэ ойлгосо тэмдэглэһэн үгэгүй ямаршье хэлэн байхагүй, бодол тэмдэглэһэн мэдүүлэлгүй ямаршье хэлэлгэ байхагүй. Нэгэ ойлгосо тэмдэглэһэн үгэ, хэдэн бодол тэмдэглэһэн мэдүүлэлнүүд хэлэлгэ байгуулжа шададаг. Жэшээнь: Үхибүүд! Таанад номоо һайнаар үзэгты. Тиигэбэл өөрынгөө дуратай мэргэжэлдэ һуража, бэрхэ ажалшан болоходоо, салин ехээр абажа, баян байдалтай айл болохот.
Тиимэһээ үгэ гээшэ хэлэлгэ байгуулгын эхин болоно.

Яагаад тодоор үгэ хэлэжэ, бэшэжэ һурахаб гэһэн хүсэнэг

Хэлэхэеэ һанаһан юумэн тухайгаа һайса бодожо үзэ.
Һанаһанаа урда хойно оруулангүй, удаа дараа һубарюулан хэлэжэ һура.
Юумэ хэдэн тээһээнь дүүрэнээр тайлбарилхадаа, үлүү юумэ бү хэлэ.
Уран, хурса, тодо үгэнүүдые удхаарнь тааруулан, зүбөөр шэлэжэ хэлэ. Нэгэ үгэеэ оло дахин дабтангүй, дүтэрхы удхатай таараха үгэ һанажа хэрэглэ.
Түрүүн гол бодолоо тайлбарилһан үгэ, холбуулал, дахуулал, мэдүүлэл болон найруулалнуудые шэлэжэ, ааляар аман соогоо хэлээд үзэ.
Таарамжатай үгэнүүдые шэлэжэ, уран удхатай холбуулалнуудые найруулан, зохид дахуулалнуудые хамтаруулан, зүбөөр, тодоор мэдүүлэлнүүдые зохёогоод, хэрэгтэй газартань зохихо сэглэлтын тэмдэгүүдыень алдангүй табижа, өөрынгөө һанамжые хүсэд бэелүүлхэ найруулалаар хэлэлгэеэ түгэсхэхые бодохо юм.