2.2. ХОЛБУУЛАЛНУУДАЙ ИЛГАРАЛ

Холбуулалнууд нэрэ болон үйлэ холбуулалнууд гэжэ илгарна. Юумэнэй, тэмдэгэй, тоогой, түлөөнэй нэрэнүүдээр гаргагдаһан гол үгэтэй байгаа һаа, тиимэ холбуулалнууд нэрэ холбуулалнууд болоно. Жэшээнь: һайн морин, ехэ һайн, мэдээжэ нэгэн г.м. Үйлэ болон дайбар үгэнүүдээр гаргагдаһан гол үгэтэй байгаа һаа, тиимэ холбуулалнууд үйлэ холбуулал гэжэ нэрэтэй. Жэшээнь: минии ерэхэдэ, газаашаа гараад, үглөө эртэнһээ г.м.

Холбуулалнууд байгуулгаараа дүүрэһэн удха, түхэл болон үгүүлбэреэр гаргагдаһан байха ёһогүй, юундэб гэхэдэ нэгэ гү, али хэдэн үгэнүүдээр гаргагдахадаа, ямар нэгэн бодол тэмдэглэһэн мэдүүлэл болоно.

Холбуулалнууд удха болон түхэлөөрөө гү, али байгуулгаараа илгархын хажуугаар, бүридэлөөрөө хоёр янза болон илгарна.

а) Сүлөө холбуулал гү, али холбуулалай бүридэлдэ ороһон гол болон дулдыданги үгэнүүдынь дураараа һэлгэжэ, ондоо удхатай холбуулал болохо аргатай байдаг: бүрхэг үдэр, һайн үдэр, хорёод үдэр г.м. Энэ үгэнүүдэй сүлөө холбуулалнуудаар ехэнхи хэлэлгэ соохи үгэ, холбуулал, дахуулал, мэдүүлэл болон найруулалнуудай байгуулга бүридүүлэгдэнэ.

б) Тогтомол холбуулал гү, али холбуулалнуудай бүридэлдэ ороһон гол болон дулдыданги үгэнүүдынь дураараа һэлгэжэ, ондоо удхатай холбуулал болохо аргагүй байдаг: зөөлэн бүхэ (унтаха), хэбтэһэн хони бодхохогүй (номгон хүн), халбагаа хахарха (эбгүй болохо) г.м.

Тогтомол холбоотой үгэнүүд холбуулалай бүридэлдэ ороходоо, тэрэ хэбээрээ хабаадана: Тэрэ нүхэрнай ёһотой нойтон мунса хүн ааб даа (хүсэрхэг).


Холбуулалнуудай удха, байгуулга, илгарал болон шүүлбэриин хүсэнэг

1. Удхань: ойлгомжо тэмдэглэнэ

2. Байгуулгань:

Дулдыданги үгэ

Гол үгэ

3. Илгаань

а) нэрэ холбуулал (гол үгэнь юумэнэй, тэмдэгэй, тоогой, түлөөнэй нэрэнүүд)

б) сүлөө холбуулал (шэнэ ном, һонин ном, үзэхэ ном, зузаан ном г.м.)

үйлэ холбуулал (гол үгэнь үйлэ үгэ, дайбар үгэнүүд)


тогтомол холбуулал (эрхим баян эрдэм бэлиг)

4. Түрүүн холбуулал тогтомол гү, али сүлөө гү гэжэ элирүүлхэ.

5. Тогтомол холбуулал һаань, удхыень тайлбарилха.

6. Сүлөө холбуулалай гол болон дулдыданги үгэнүүдые зааха.

7. Гол үгэнь ямар хэлэлгын хубяар гаргагдааб, тэрээнһээ боложо, нэрэ болон үйлэ холбуулал гэжэ илгаруулха.




Холбуулал

1. Ойлгомжо тэмдэглэдэг

2. Хоёр хубиһаа бүридэдэг:

Дулдыданги үгэ - Асуудал - Гол үгэ

3. Илгаань:

а) Сүлөө

Хонидоо ниилүүлэн

Тогтомол

Ганзага ниилүүлэн

б) Нэрэ холбуулал

Юум. н.
Түл. н.
Тоогой н.
Тэмд. н.

Үйлэ үгын:
Мэдүүлһэн түлэб
Хандаһан түлэб
Причастна түлэб
Деепричастна түлэб
Дайбар үгэ