4.3. МЭДҮҮЛЭЛЭЙ БАЙГУУЛГААРАА ИЛГАРХАНЬ

Мэдүүлэлэй бүридэлдэ ороод, ямар нэгэн асуудалда харюусаһан үгые мэдүүлэлэй гэшүүн гэнэ. Жэшээнь: Хэрмэн һамартай хушата ой соо байрладаг юм. Эндэ үгтэһэн: Хэрмэн (юун?) һамартай (юутэй) хушата (ямар?) ой соо (хаана?) байрладаг юм (яадаг бэ?) гэһэн мэдүүлэл соохи үгэнүүд гэшүүниинь болоно.

Мэдүүлэлэй байгуулгада туһалагша үүргэ дүүргэдэг, нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёрые элдэб талаһаань тодорхойлдог гэшүүдые юрын гэшүүд гэнэ. Элирхэйлэгшэ, нэмэлтэ болон ушарлагша мэдүүлэлэй юрын гэшүүд болоно.

ЮРЫН БОЛОН ОРЁО МЭДҮҮЛЭЛНҮҮД

Мэдүүлэлнүүд байгуулгаараа хоёр янза байдаг: юрын болон орёо.

Ямар нэгэн ганса бодол тэмдэглэжэ, нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёрһоо гадуур бусад юрын гэшүүдһээ бүридэһэн мэдүүлэлые юрын мэдүүлэл гэнэ.

Хоёр гү, али хэдэн бодол нэгэдүүлэн тэмдэглэжэ, хоёр гү, али хэдэн шухала болон юрын гэшүүдһээ бүридэһэн мэдүүлэлые орёо мэдүүлэл гэнэ.

Жэшээнь: Тэрэнэй хойто жэл болобо. Хабарай тарилга эхилбэ. Хада гүбээгэй оройгоор хара түмэр буханууд бүрхирэлдэжэ, улабар хүрин шоройтой уужам талые оглошон ябана. (Х. Намсараев)

Жэшээнь: Мүнөө һайнаар һурагты, тиигэбэл бэшэнтнай хуу һүүлдэнь, хаһа соогоо ерэхэ. (Ц. Галсанов). Эрхим һайнаар һуралга гээшэ тэсэмгэй ажалай үрэ гэжэ зүб хэлсэдэг байна. (Ж.Балданжабон). Үргэн талын альган дээрэ Улаан-Үдэм хүльбэрнэ, һаруул һайхан ордонгууд һархайлдажа ургана. (В. Петонов)