5.3.1. ЭЛИРХЭЙЛЭГШЭ

Үгые шанарайнь, шэнжынь, тоогойнь, хамаадалайнь г.м. талаһаа тодорхойлон, Ямар? Али? Хэды? Хэдыдэхи? г.м. асуудалнуудта харюусадаг мэдүүлэлэй юрын гэшүүниие элирхэйлэгшэ гэнэ. Элирхэйлэгшэнүүд ехэнхидээ тэмдэгэй нэрээр, мүн бусад нэрэ үгэнүүдээр, причастяар болон бусад аргаар гаргагдана. Жэшээнь: Эндэхи хүдэлмэришэд, дүтын нютагайхид болон һургуулиин һурагшад олоор хабаадана. (Ц.-Ж. Жимбиев). Тос-тос гэһэн абяан үдэшын сууряанда соностоно. (Ц. Номтоев).

Хүндэ гү, али юумэндэ ондоо нэрэ үгэжэ тодорхойлһон элирхэйлэгшые хабсаралта гэнэ. Хабсаралта Ямар? гэһэн элирхэйлэгшын асуудалай хажуугаар Хэн? Юун? гэһэн юумэнэй нэрын асуудалнуудта харюусажа, тусхай янзын элирхэйлэгшэ гү, али хабсаралта гэжэ нэрэтэй болоһон юм. Хабсаралтанууд гурбан янза болодог.

1. Юрын хабсаралта хабаатай үгынгөө урда тээ табигдадаг: Галша худа Дари худагы хоёрни зүбшөөжэ, һайн үгэ, һайхан харюугаа үршөөбэ гээшэ. (Х. Намсараев). Үдэ голой адагта, Сэлэнгэ мүрэнэй һэжүүртэ буряад арадай болбосоролой гуламта тогтобо.

2. Холболтотой хабсаралта хабаатай үгынгөө урда тээ табигдаха зуураа, гэжэ, гэдэг, болохо, гү, али г.м. үгэнүүдээр харилсана: Улаахан хүгшэнэй Арсалан гэдэг хүбүүниинь малда ехэ мээхэй. (Х.Намсараев). Эдэнэр “Артек” гэжэ бүхэсоюзна пионерлагерьта амаржа байгшад мүн. (Ж. Балданжабон).

3. Тусгаарлагдаһан хабсаралта хабаатай үгынгөө хойто тээ табигдан, хоёр тээһээ таһалалаар гү, али зурлаагаар илгагдана: Манай лётчигууд – алдарта совет соколнууд – бузар фашистнуудые үй бута дэлдээ. (Х.Намсараев). Дагбаинай һамган, Жалма Цыреновна, энэ колхозой врач, үбгэнэйнгөө ерэхые хүлеэжэ, эдеэ хоол бэлдээд байна. (Ц. Шагжин).

Элирхэйлэгшэ (ямар? али? хэды? хэдыдэхи? хэнэй? юунэй?) а) юрын хабсаралта:  Нэрэ үгэ
б) холболтотой хабсаралта:  гэжэ, гэдэг, гээшэ, болохо гү, али Нэрэ үгэ
в) тусгаарлагдаһан хабсаралта: Нэрэ үгэ ,
Нэрэ үгэ -  -



Холбуулал

1. Ойлгомжо тэмдэглэдэг

2. Хоёр хубиһаа бүридэдэг:

Дулдыданги үгэ - Асуудал - Гол үгэ

3. Илгаань:

а) Сүлөө

Хонидоо ниилүүлэн

Тогтомол

Ганзага ниилүүлэн

б) Нэрэ холбуулал

Юум. н.
Түл. н.
Тоогой н.
Тэмд. н.

Үйлэ үгын:
Мэдүүлһэн түлэб
Хандаһан түлэб
Причастна түлэб
Деепричастна түлэб
Дайбар үгэ