3.3. ХАТУУ БОЛОН ЗӨӨЛЭН ХАШАЛГАНУУД

Үндэһэн буряад үгэнүүдтэ хашалганай зөөлэниие гол түлэб иигэжэ тэмдэглэдэг:

1. Хойноо аялгантай хашалганай зөөлэниие тэрэ аялгандань таараха йотированна аялганаар гү, али и, ии аялгануудаар тэмдэглэдэг: тахяа, харюу, хюмһан, түлеэн, миисгэй, нарин, хорёо г.м. (тах’аа, хар’уу, х’умһан, түл’ээн, м’иисгэй, нар’ин, хор’оо г.м.)

2. Анхан һууриин дунда хатуу хашалганай урда тээ байһан хашалганай зөөлэниие ь (зөөлэн тэмдэгээр) тэмдэглэдэг: мүльһэн, хальһан, урьха, һорьбо, оньһон, сэдьхэл г.м.

  Ажаглалта. Анхан һууриин дундахи зөөлэн хашалганиие үйлэ үгын анхан һууриин һүүлшын зөөлэн хашалгантай худхаха хэрэггүй: мүльһэн – мүлиһэн, хальһан – халиһан, урьха – уриха, тульба – тулиба, һорьбо – һорибо г.м.

3. Зөөлэн хашалганай урда тээхи хашалганай зөөлэниие юугээрш тэмдэглэдэггүй: долгин, булгиха, ангир, һалхин, халтирха г.м. (дол’д’ин, бул’д’иха, ан’д’ир, һал’т’ин, хал’т’ирха г.м.).

4. Хоёр үеһөө бүридэһэн аад, түргэн а аялганаар гү, али тогтууригүй н хашалганаар һүүлтэһэн эрэ үгэнүүдэй м, н, х хашалгануудай зөөлэниие я аялганаар тэмдэглэдэг: мяхаша, мянгаад, нягта, нямняа (сэсэг), хяра, хята, хяһа г.м., харин бэшэ ушарнуудта и аялганаар тэмдэглэдэг: хилгааһан, хитагар, адли, бира (-гүй), пила (сохихо) г.м.

5. Түргэн ё аялганаар үгын эхинэй хашалганай зөөлэниие тэмдэглэдэг (нёлбоһон, хёмороон, хёлойхо), саашанхи үенүүдтэ и-гээр тэмдэглэдэг (хонин).