4.3.3. АБТАҺАН ҮГЫН ҺҮҮЛЭЙ АЯЛГАНИИЕ БУРЯАДШАЛЖА БЭШЭХЭ

4.3.3.1. АБТАҺАН ҮГЫН ҺҮҮЛЭЙ СОХИЛТОГҮЙ АЯЛГАНИИЕ БУРЯАДШАЛЖА БЭШЭХЭ

1. Хатуу хашалганай удаадахи сохилтогүй а, о, ая, ое, ы, ый аялгануудые тус үгынгөө һууриин сохилтотой аялганиие дахуулжа, буряад хэлэнэй аялганай һубарилай ёһоор тааруулха:

а) а, я, ай, у, уй дээрэ сохилтотой үгэнүүдэй эсэстэ а аялган бэшэхэ: касса – касса, яблоко – яблока, чайная – чайна, Альпы – Альпа г.м.

б) о, е, ой дээрэ сохилтотой үгэнүүдэй эсэстэ о бэшэхэ: Европа – Европо, ёлка – ёлко, столовая – столово, мороженое – морожено г.м.

в) э, е, ей дээрэ сохилтотой үгын эсэстэ э бэшэхэ: поэма – поэмэ, ферма – фермэ, лейка – лейкэ г.м.

г) и, ы, ю дээрэ сохилтотой үгэнүүдэй һүүлэй аялганиие сохилтотой аялганай урда тээхи аялганиие дахуулжа бэшэхэ: сохилтын урда тээ эрэ аялганай байгаа һаань, үгын эсэстэ а бэшэхэ, харин эмэ, эрсэ аялгануудай байгаа һаа гү, али аялганай үгы байгаа һаа, тэрэ үгын эсэстэ э бэшэхэ: машина – машина, химический – химическэ, физика – физикэ, мыло – мылэ г.м.


Хатуу хашалгануудай удаадахи һүүлэй сохилтын аялгануудые бэшэхэ дүримэй хүсэнэг

Ду-

гаар

Сохилтын

урда тээхи

аялган

Һуури соохи

сохилтотой

аялган

Ямар

аялган

бэшэг-

дэхэб?

Жэшээнь

1.

2.

3.

4.

5.

6.

а, я, о, ё, у

ы, и, ю, е

аялгангүй

а, я, ай, у, уй

о, ё, ой

э, е, ей

ы, ю, и

ы, ю, и

а

о

э

а

э

культурна, командна

щётко, стрелково, оперо

сеялкэ, ракетэшье, немецкэ

педагогическа, украинска

физическэ, академическэ

критикэ, физикэ, минэнүүдые

 

2. Зөөлэн хашалгануудай болон ж, ц, щ хашалгануудай удаадахи һүүлэй сохилтогүй я, е, ее, ия, ие, ий, ья, ье аялгануудые буряад хэлэндэ и болгожо бэшэдэг: неделя – недели, кофе – кофи, горючее – горючи, авиация – авиаци, причастие – причасти, серпентарий – серпентари, Болонья – Болони (Италиин хото) г.м.

 

Зөөлэн хашалгануудай удаадахи һүүлэй сохилтын аялгануудые бэшэхэ дүримэй хүсэнэг

Иимэ аялга-

нуудаар

һүүлтэһэн

байгаа һаань

Иимэ

аялган

болгожо

бэшэхэ

Жэшээнь

-ее

-ия

-ие

-ий

-ья

-ье

и

баня – бани, кухня – кухни

поле – поли, блюдце – блюдци

горючее – горючи

фразеология – фразеологи

правление – правлени

гербарий – гербари

эскадрилья – эскадрили

варенье – варени, платье – плати