2.4 ЮУМЭНЭЙ НЭРЫН ГАРАЛГА

Юумэнэй нэрэнүүд ехэнхидээ залгабаринуудай хүсөөр элдэб удхатай юумэнэй нэрэнүүдһээ, үйлэ үгэнүүдһээ болон бусад хэлэлгын хубинуудһаа гарадаг: ажал – ажалшан, мал – малшан, хүдэлмэри – хүдэлмэришэн, яба – ябадал, бари – барилга, хара – харагшан, залуу – залуушул г.м.

Юумэнэй нэрэнүүд буряад хэлэндэ залгабаринуудай хүсөөр гарахаһаа гадна, хоёр үгэ ниилүүлжэ, үгэ нэмэлгын аргаар гаргадаг: һайн үдэр – һайндэр, бүхы дэлхэйн – бүхэдэлхэйн, улас хоорондын – уласхоорондын г.м.

Юумэнэй нэрэнүүд хоёр үгэ удхаараа нэгэ ойлгосо тэмдэглэдэг аргаар гаргагдадаг: нохойн хоншоор, таба һалаа, үхэр шэхэн, түмэр харгы г.м.

ЮУМЭНЭЙ НЭРЫН ЗАЛГАБАРИНУУДАЙ ХҮСӨӨР ГАРГАЛГА

1. Залгабаринуудай хүсөөр хүниие тэмдэглэһэн юумэнэй нэрэнүүдэй гаралга:

-шан: таряашан, хонишон, ажалшан;

-тан: эрдэмтэн, ухаатан, Бадматан, зуутан;

-шууд (-шүүд), -шуул (-шүүл): залуушуул, эдиршүүл.

2. Залгабаринуудай хүсөөр амитаниие зүһөөрнь тэмдэглэһэн юумэнэй нэрэнүүдэй гаралга:

-гшан: харагшан, эреэгшэн, борогшон, сагаагшан.

3. Залгабаринуудай хүсөөр үйлэ тэмдэглэһэн юумэнэй нэрэнүүд:

-дал: ябадал, оёдол, гүйдэл, байдал, һуудал;

-са: ябаса, татаса, ойлгосо, эрьесэ, нэрьесэ;

-лга: барилга, бодолго, хэлэлгэ, үзэлгэ, табилга;

- л: танил, бодол, үзэл, һанал, сэдьхэл, түрэл;

-лта: даралта, сохилто, ахилта, нэмэлтэ, гуйлта;

- аан: тулалдаан, носолдоон, барилдаан, хөөрэлдөөн.

4. Залгабаринуудай хүсөөр зэбсэгүүдые тэмдэглэһэн юумэнэй нэрэнүүд:

-уур (-юур): хазуур, түлхюур, этүүр, бүһэлүүр;

5. Залгабаринуудай хүсөөр бусад юумэнэй нэрэнүүдые гаргалга:

-г: зураг, шэмэг, зориг, тараг, айраг, гараг;

-лан: таряалан, сабшалан, зуһалан, хэршэлэн;

-ри: унтари, хэбтэри, зөөри, һуури, халдабари.